«Здавалася, перавозкі будуць заўсёды», — гэтай фразай Мацвей быццам развітаўся са сваім бізнесам у грузаперавозках, які ён 10 гадоў развіваў у Мінску. Падзеі двух апошніх гадоў так моцна ўдарылі па яго справе, што заказаў у ІП амаль няма, а грошай на жыццё не хапае. Мужчына расказаў «Люстэрку» пра развіццё сваёй справы, заробак, замовы кліентаў і іх шчодрыя падарункі, раптам узніклых канкурэнтаў і збядненне насельніцтва, праз што ён вымушаны закрыць бізнес.
«Старт быў казачным»
Больш за 10 гадоў таму мінчанін Мацвей (імя героя матэрыялу змененае) арганізаваў свой бізнес — зарэгістраваўся індывідуальным прадпрымальнікам, купіў грузавы мікрааўтобус і пачаў аказваць паслугі па перавозцы грузаў. У памочнікі ўзяў некалькі моцных хлопцаў — яны пад кіраўніцтвам нашага суразмоўцы займаліся пагрузачна-разгрузачнымі работамі (калі гэта патрабавалася), а ён сам кіраваў бусікам.
— Старт быў казачным — пасля маёй аб’явы пра грузаперавозкі званкі пайшлі адзін за адным, замоваў было столькі, што даводзілася працаваць без выходных, а часам нават начамі, — успамінае мужчына.
Мацвей радаваўся працы, якая прыносіла добры прыбытак. У перавозчыка з’явіліся пастаянныя замоўцы, задаволеныя кліенты рэкамендавалі яго сваім знаёмым, а тыя — сваім. Часам заказаў было так шмат, што наш герой не мог іх усе выканаць. У такіх выпадках ён перадаваў іх сваім калегам-канкурэнтам, то-бок па сутнасці выконваў функцыю дыспетчара, і за гэта браў пэўную суму.
Суразмоўца расказаў, што пастаянныя перавозчыкі ведаюць адно аднаго і камунікуюць у агульным чаце: вядуць чорны спіс нядобрасумленных замоўцаў, абмяркоўваюць працоўныя моманты, дамаўляюцца пра прыкладна аднолькавыя цэны на перавозку — каб усе былі ў роўных умовах. Гады два таму яны вызначылі, што мінімальны кошт грузаперавозкі на бусіку грузападымальнасцю да 3,5 тоны павінен быць каля 50 рублёў, у гэтую суму ўваходзіць дзве гадзіны аказання паслугі. Мацвей кажа, што прызначаць меншы кошт не мела сэнсу — тады прадпрымальнікі не змаглі б зарабіць.
— Гэта толькі дылетант можа заявіць нешта кшталту: мне ехаць тры кіламетры, а вы за гэта такую суму бераце. Але ж у кошт закладваецца шмат розных артыкулаў выдаткаў: падача аўтамабіля (а ён можа ехаць з іншага канца горада), рэклама, праца кіроўцы, падаткі, рамонт і абслугоўванне аўто (грузавік у гэтым плане абыходзіцца даражэй, чым легкавік). І тое, нават такую суму немагчыма было б выцягнуць, калі б я не рабіў нейкія работы па абслугоўванні аўто сам.
«Здавалася, перавозкі будуць заўсёды»
Суразмоўца кажа, што ў свае найлепшыя часы ён зарабляў каля 2000 даляраў. Гэтых грошай яму на жыццё хапала з лішкам, частка сумы заставалася, і Мацвей пачаў адкладаць грошы — хацеў развівацца ў перавозках, планаваў купіць жыллё (ён жыў заўсёды ў арандаваным), гараж. За адзін год ён мог сабраць каля 10 000 даляраў.
У 2018 годзе Мацвей купіў другі мікрааўтобус з прабегам, наняў кіроўцу і задумваўся пра тое, каб узяць на працу дыспетчара — не паспяваў адказваць на званкі кліентаў. Мужчына па «добрай цане» купіў некалькі грузавых аўто «з праблемамі» — хацеў іх адрамантаваць, каб выкарыстоўваць у перавозках або прадаць «з наварам». У канцы 2019 года Мацвей купіў капітальны гараж, зрабіў там рамонт. Потым уступіў у долевае будаўніцтва аднапакаёвай кватэры. На жыллё ўласных грошай не хапала, таму Мацвей узяў банкаўскі крэдыт на «касмічную» для яго суму — больш за 80 000 рублёў. А ў пачатку 2020 года, калі дом здалі, зрабіў у кватэры рамонт (ён абышоўся ў больш чым 12 000 даляраў) і засяліўся туды.
— Я не хваляваўся за тое, што не падыму аплату крэдыту — бо была праца з добрым прыбыткам. Памятаю, у кагосьці бізнес закрываўся, у кагосьці адкрываўся, а мы ўсё ездзілі і ездзілі. Здавалася, што гэта ў кагосьці там нешта не ладзіцца, а перавозкі будуць заўсёды — людзі ж пастаянна пераязджаюць. Калі б я мог падумаць, што праз паўтара-два гады ўсё літаральна абрынецца, то, вядома, з такімі ўкладаннямі не спяшаўся б.
Восенню 2020-га ўсё «рэзка пакацілася ўніз»
Пазітыўны настрой Мацвея зменшыўся восенню 2020 года — яго бізнес пачаў «рэзка каціцца ўніз». Колькасць замоваў на грузаперавозкі моцна знізілася, ужо не дапамагала рэклама на прэстыжных рэсурсах у інтэрнэце, не працавалі станоўчыя водгукі кліентаў, а сарафаннае радыё раптам нібыта хтосьці адключыў. Калі раней ён і яго кіроўца працавалі ў суткі па 12 гадзін, то загрузка скарацілася напалову.
— Звычайна зімой заўсёды канкурэнцыя ўзрастала — у перавозкі часова прыходзілі сезонныя работнікі, напрыклад, будаўнікі, у якіх у халады няма замоваў па іх профілі. Мы ўсе мінулыя гады працавалі ў такіх умовах і выжывалі. Але гэтым разам усё аказалася значна цяжэйшым.
Цяжкасці Мацвей у першую чаргу звязвае з тым, што на рынак грузавых перавозак выйшлі буйныя гульцы. Увесну ў Беларусі з’явіўся філіял расійскага сэрвісу «Грузовичкоф», а ў снежні Яндэкс Go запусціў тарыф «Грузавы». Па словах Мацвея, гэтыя кампаніі зрабілі «хітры маркетынгавы ход»: прапанавалі кліентам прывабнейшыя ўмовы і нізкія тарыфы на перавозку.
Сёння мінімальны кошт грузавой перавозкі ў Яндэкс Go складае ад 13 да 20,8 рубля (у залежнасці ад грузападымальнасці аўто), у яе ўваходзіць 25 хвілін і 5 кіламетраў паездкі, а таксама 10-хвіліннае чаканне для пагрузкі і разгрузкі. У «Грузовичкоф» цяпер дзейнічаюць зніжкі, з іх улікам перавозка каштуе ад 20 да 63,39 рубля, гэта цана за 1−2 гадзіны.
Па словах нашага героя, праз буйных канкурэнтаў некалькі разоў зрываліся замовы і ў перавозчыкаў, якія даўно працуюць на гэтым рынку.
— Да прыкладу, людзі купляюцца на нізкую цану Яндэкс Go, спрабуюць выклікаць грузавік, але часцей за ўсё хутка гэта зрабіць не атрымліваецца. Тады кліенты заказваюць аўто ў нас, маленькіх перавозчыкаў, кіроўца выязджае па адрасе. А тут заказчыку ўдаецца замовіць грузавік ад Яндэкс Go, і ён адмаўляецца ад нашых паслуг, часам нават калі транспарт ужо стаіць ля парога. Вось так дробны перавозчык застаецца без замовы і з выдаткамі, якія не пакрыюцца. Я сам некалькі разоў трапляў у такую сітуацыю.
Мужчына кажа, што ў асяроддзі перавозчыкаў пачаліся хваляванні пасля з’яўлення расійскіх канкурэнтаў, якія «за капейкі» гатовыя былі выконваць замовы. Дробныя бізнесоўцы мяркуюць, што такая сітуацыя прывядзе да таго, што іх бізнес проста «задушаць», пры гэтым яны адзначаюць, што ўлады на такую сітуацыю не рэагуюць і не робяць ніякіх крокаў, каб абараніць сваіх прадпрымальнікаў.
«Як ні стараўся, зразумеў, што не выцягваю»
Больш за год Мацвей стараўся ўтрымацца на плаве, «выязджаў» у асноўным за кошт пастаянных кліентаў, аднак яго заробкі вельмі моцна ўпалі. Пра тое, каб адкласці грошы пра запас, гаворкі нават не вялося, бо перастала хапаць нават на штодзённыя выдаткі.
— Як я ні стараўся, зразумеў, што не выцягваю. У канцы мінулага года я прыняў рашэнне прадаць гараж, машыны, якія хацеў адрамантаваць, другі аўтамабіль, на якім працаваў наёмны кіроўца, ды і з самім работнікам развітацца таксама.
Гэтыя меры падзенне бізнесу не спынілі, хоць трохі замарудзілі яго. У пачатку 2022 года, калі ва Украіне пачалася вайна, справы пайшлі яшчэ горш. У дачыненні да Беларусі ЕС увёў санкцыі, што пацягнула за сабой падаражанне тавараў і паслуг.
— Да вайны планавае ТА (замена алівы, паліўнага і паветранага фільтраў) абыходзілася мне ў суму крыху больш за 100 даляраў. Сёння я аддаю за гэта 200 даляраў з хвосцікам. За рамонтныя работы на СТА таксама пачалі браць грошай больш. Прычым на сэрвіс з грузавіком трэба звяртацца больш, чым з легкавіком — дэталі ў машыне, якая ездзіць пад нагрузкай, зношваюцца хутчэй.
Званкоў ад патэнцыйных кліентаў і заказаў на перавозку стала яшчэ менш, цяпер бываюць дні, калі Мацвей наогул на працу не выязджае. Пры такіх умовах ні пра якае глабальнае павышэнне цэн на свае паслугі прадпрымальнік нават не задумваецца. Аднак на цане адлюстроўваецца цана падаражэлага паліва, і чым даўжэйшы шлях, тым даражэйшым выходзіць заказ. Напрыклад, гады два таму стаўка на дарогу ў Маскву была 420 даляраў, сёлета цана для кліента — мінімум 500 даляраў.
— Але людзі часта рэагуюць на такое павышэнне цаны вельмі эмацыйна, нехта нават можа матам вылаяцца і кінуць трубку. На такія выхадкі я не адказваю хамствам. Людзей шкада, я на сабе адчуваю, як яны збяднелі і эканомяць на ўсім. Памятаю, што раней падчас пераезду мне маглі аддаць карыстаную, але ў добрым стане мэблю, бытавую тэхніку. За лета штук 20 лядоўняў дарылі! Я распіхваў іх па знаёмых, нешта прадаваў. Цяпер рэдка калі хтосьці нешта аддае бясплатна.
Цяпер даход Мацвея за месяц складае каля 700 даляраў, амаль палову гэтай сумы ён аддае на пагашэнне крэдыту — а гэта больш за 800 рублёў. Рэшты ледзь хапае на астатнія выдаткі — прадукты, камуналку, абслугоўванне аўто, аплату рэкламы. Праз гэта настрой у мужчыны не вельмі радасны, ён кажа, што цяпер яму «не выжыць». Асабліва калі ўлічыць, што цяпер яго заробак даводзіцца дзяліць на дваіх — Мацвей ажаніўся. Муж і жонка плануюць папаўненне ў сям'і, а значыць, фінансава ім давядзецца цяжэй.
Пакуль наш суразмоўца працягвае працаваць, але найбліжэйшым часам збіраецца прадаць апошні грузавік, закрыць бізнес і з’ехаць працаваць наёмным кіроўцам у Еўропу.
