Кажуць, што бацькоў не выбіраюць. Але перастаць мець зносіны з імі ўсё ж можна. Што ж прымушае некаторых пайсці на такі крок і зусім адмовіцца ад размоваў з самымі, здавалася б, блізкімі ў жыцці людзьмі? «Люстэрка» паразмаўляла з беларусам і беларускай, якія гэта зрабілі, і даведалася.
Усе імёны змененыя.
«Адчула, што мне двойчы здрадзіў блізкі чалавек»
28-гадовая Марына не кантактуе са сваім 50-гадовым бацькам ужо больш за дзесяць гадоў — з таго моманту, як атрымала школьны атэстат і паступіла ва ўніверсітэт. Як кажа беларуска, за гэты перыяд ён некалькі разоў спрабаваў наладзіць з ёй кантакт, але і цяпер яна не збіраецца з ім камунікаваць.
— З бацькам у мяне ніколі не было адносін як з сямейных фільмаў, дзе ў цэнтры сюжэта — бацька, які душы не чуе ў сваім дзіцяці і на якога заўсёды можна спадзявацца. Мой бацька заўсёды быў халодны, ніколі не цікавіўся маімі захапленнямі, маім навучаннем і пачуццямі. Шчыра кажучы, у дзяцінстве я не асабліва звяртала на гэта ўвагу, — прызнаецца Марына. — Мне здавалася, што калі ў мяне ёсць і мама, і бацька — гэта ўжо вялікая раскоша, у той час як некаторыя мае знаёмыя раслі альбо з мамамі, альбо з бабулямі і дзядулямі. Усведамленне пачало прыходзіць у падлеткавым узросце, калі бацька пры мне стаў падымаць руку на маму. У тыя моманты мне было страшна, балюча і крыўдна за тое, што я дачка такога чалавека. Памятаю, як у 14 гадоў падчас чарговага скандалу я крычала на ўсю кватэру і прасіла, каб яны развяліся.
Праз год бацькі Марыны і праўда рассталіся: яе маці падала на развод і на аліменты. У той перыяд дзяўчына актыўна рыхтавалася да школьнага выпускнога і да паступлення ва ўніверсітэт.
— У 11-м класе я патэлефанавала бацьку і запрасіла на свой выпускны. Я ведала, што мае аднакласніцы будуць з абаімі бацькамі, таму мне таксама так хацелася. Бацька сказаў, што прыйдзе, і нават паабяцаў, што з заробку купіць мне сукенку і туфлі. Я чакала, але ні таго, ні таго не здарылася. На мой выпускны ён таксама не прыйшоў, — расказвае Марына.
Калі дзяўчына здала ЦТ і стала зразумела, што яна праходзіць у жаданую ВНУ толькі на платнае, маці яе падтрымала. А вось бацька, кажа Марына, патэлефанаваў ёй і заявіў, што плаціць за навучанне дачкі не будзе.
— Тады я адчула, што мне двойчы здрадзіў блізкі чалавек. Я перастала адказваць на яго званкі, не згаджалася на сустрэчы, якія ён спрабаваў зладзіць праз маму, і нават перастала наведваць дзядулю з бабуляй — яго бацькоў, бо ведала, што там мы можам з ім перасекчыся. Проста ў адзін момант ён стаў мне невыносна агідны, — кажа суразмоўніца.
У выніку Марына паступіла ва ўніверсітэт, пра які марыла: яго аплачвала толькі мама. За ўсе чатыры гады навучання бацька ніяк ім не дапамагаў. Некалькі разоў спрабаваў звязацца з Марынай, але тая яго ігнаравала.
— Праз паўгода пасля паступлення ва ўніверсітэт я сустрэла свайго мужа, а праз паўтара года мы ўзялі шлюб. Вяселле ў нас было камернае — усяго 15 чалавек. Былі толькі нашыя мамы, пара блізкіх сваякоў і сяброў. Пра маё вяселле бацька даведаўся не ад мяне. Нягледзячы на ўвесь боль, што ён прынёс маёй маме, яна прапанавала мне запрасіць яго на вяселле з яго новай жонкай, але гэтая ідэя мне не спадабалася, — кажа Марына. — Ніхто са сваякоў не разумеў, як я магу так рабіць, але і ніхто з іх не пражываў таго болю здрады, які адчувала я.
Праз пару гадоў пасля вяселля Марына нарадзіла дачку: гэта здарылася раней за тэрмін, і дзіця было ў цяжкім стане, таму малую паклалі ў рэанімацыю на некалькі тыдняў. Гэты перыяд нашая суразмоўніца пражывала асабліва няпроста, яшчэ і таму, што ёй было цяжка бачыць, як да іншых парадзіх прыходзяць не толькі іх маці, але і бацькі.
— Пасляродавы стан накрыў мяне з галавой. Тыя два тыдні, пакуль дачка была ў рэанімацыі, я ляжала ў гінекалогіі — у мяне былі пэўныя ўскладненні пасля родаў — і аналізавала сваё жыццё, шукала адказы на пытанні. Думаю, тады я падсвядома чакала, што мне патэлефануе бацька і скажа, што ўсё будзе добра, — разважае Марына. — Здаецца, я не памерла ад гора толькі дзякуючы свайму мужу — адзінаму мужчыну ў сваім жыцці, на якога я магу спадзявацца і цяпер. Ён прыходзіў да мяне кожны дзень пасля працы, бо для яго нічога важнейшага, чым я і дачка, не было. У сям'і маіх бацькоў мне было складана такое ўявіць.
Цяпер дачцэ Марыны ўжо шэсць гадоў, і пра тое, хто такі дзядуля, яна ведае толькі з дзіцячых кніжак. Бацька мужа памёр, калі таму было ўсяго пяць гадоў. А са сваім бацькам Марына па-ранейшаму не плануе камунікаваць.
— За гэтыя ўжо амаль 11 гадоў ён спрабаваў звязацца са мной роўна тры разы: два разы тэлефанаваў, але я не адказала, а на трэці напісаў: «Прывітанне, як ты і як мая ўнучка?» — на што я адказала: «Усё ОК». Праз пару дзён ён зноў напісаў: «Чаму ты не хочаш са мной размаўляць? Што я табе зрабіў такога? Я гатовы ў цябе папрасіць прабачэння». Але на маё паведамленне пра тое, што ў першую чаргу прасіць прабачэння трэба ў мамы, ён напісаў, што рабіць гэтага не будзе, — кажа суразмоўніца. — Я не стала адказваць. Мне было цалкам зразумела, што за столькі гадоў чалавек не толькі не прызнаў сваіх памылак, але і наогул не зразумеў, у чым вінаваты. У выніку я заблакавала яго ва ўсіх сацыяльных сетках, а потым наогул змяніла нумар.
«Зразумеў, што калі буду камунікаваць далей, то проста звар’яцею»
Арцёму 39 гадоў. Са сваёй 70-гадовай маці ён не кантактуе ўжо год. І, кажа, абсалютна пра гэта не шкадуе. Каля трох гадоў таму Арцём пачаў псіхатэрапію, у працэсе якой прыйшоў да высновы, што зносіны з маці варта спыніць.
— З яе боку заўсёды была эмацыйная халоднасць, я ніколі не атрымліваў падтрымкі. Прасцей за ўсё растлумачыць гэта на смерці бацькі. Мне было дзесяць гадоў. [Я разумеў, што нешта адбываецца], але ніхто нічога не тлумачыў. Мяне проста прывялі дадому, дзе на зэдліках стаяла труна з мёртвым чалавекам, які ляжаў у ёй, — успамінае Арцём. — Паставілі перад ім і сказалі: «Цяпер будзе так. Жыві з гэтым як хочаш». Пасля пахавання са мной таксама ніхто не гаварыў — ні пра тое, чаму так адбылося, ні пра тое, як мы цяпер будзем жыць, ні пра тое, што мне з усім гэтым рабіць. Я замкнуўся ў сабе.
Смерць бацькі Арцёма не змяніла іх адносін з маці: яна не пачала надаваць сыну больш увагі. Паводле мужчыны, маці пастаянна папракала яго, абясцэньвала пачуцці і захапленні, а таксама ўвесь час навязвала свой пункт гледжання.
— Цяпер я разумею: тое, як яна мяне выхоўвала, нельга назваць выхаваннем: усё зводзілася да таго, каб накарміць і апрануць. Мне не прышчапілі ніякіх жыццёвых навыкаў, не патлумачылі базавых рэчаў. Калі ў школе я пачаў «вар'яцець» — біўся, біў шкло, ламаў дзверы — яна не задавалася пытаннямі пра тое, што са мной адбываецца і чаму я так сябе паводжу. Яе выклікалі ў школу, яна выслухоўвала ўсё, а потым вярталася дадому і проста збівала мяне, — расказвае Арцём. — Так працягвалася, пакуль у адзін цудоўны дзень я не адабраў у яе рэмень і не сказаў, што больш такога не будзе.
Аднак выбаўленне ад фізічных пакаранняў не палегчыла жыццё Арцёма падчас навучання ў школе. Паводле яго ўспамінаў, маці працягвала на яго ціснуць, але ўжо эмацыйна.
— Яна не прымала мяне як індывіда. Заўсёды спрабавала зрабіць з мяне копію сябе. Я заўсёды мусіў жыць паволе яе парадыгмы: рабіць тое, што яна хоча, і так, як яна лічыць правільным. То-бок яна фактычна адмаўляла маю ўнікальнасць, — лічыць суразмоўца. — Са старэйшага брата мама акурат зрабіла роўна тое, што хацела. Ён заўсёды слухаўся яе, рабіў што яна хацела і як яна хацела. У яго цяпер жонка дакладна такая ж, як нашая маці. Яны абедзве трымаюць яго пад поўным кантролем, і ўсіх усё задавальняе.
Звярнуцца да псіхатэрапеўта Арцём вырашыў пасля таго, як у тэрапію пайшла яго жонка. Убачыўшы, што яна задаволеная вынікам, мужчына вырашыў таксама разабрацца са злосцю і раздражненнем, якія накрывалі яго кожны раз пасля размоваў з маці і якія ён выплюхваў на ўсіх вакол.
— Мы спынілі зносіны мінулым летам. Не тое каб я аж збіраўся гэта зрабіць, проста ў нейкі момант на фоне гэтага мяне пачалі пераследаваць панічныя атакі, і я зразумеў, што калі буду камунікаваць з ёю далей, то проста звар’яцею, — прызнаецца Арцём. — Я напісаў ёй вялікае паведамленне і ўсюды заблакаваў. Мая жонка была супраць таго, каб я зусім ігнараваў маці, таму падтрымлівала з ёй кантакт замест мяне. А потым у нейкае са святаў пайшла ў госці да маці, каб павіншаваць і ўручыць падарункі, а замест гэтага выслухала, як тая палівае мяне брудам. Прыйшоўшы дадому, жонка сказала: «Ведаеш, я цябе цалкам разумею, і я таксама больш не хачу з ёй размаўляць». Я заўсёды быў супраць таго, каб жонка да яе хадзіла, таму, вядома, падтрымаў. Цяпер, без зносін з мамай, я адчуваю сябе нашмат лепш.
Арцём кажа, што за ўвесь гэты час маці і сама ніяк не спрабавала з ім звязацца і аднавіць зносіны. Падтрымліваць кантакт спрабуе толькі старэйшы брат, але, са словаў суразмоўцы, у іх нічога не складваецца.
— Раз на месяц ён можа напісаць: «Прывітанне, як маешся?» Я адказваю яму: «ОК», — і ён зноў знікае, — апісвае мужчына. — Нейкі час ён [спрабаваў паўплываць на мяне], казаў, маўляў, мы ж сям’я. Але я сказаў яму, што нашыя адносіны з мамай — не яго справа.
З іншымі сваімі сваякамі Арцём таксама не падтрымлівае ніякіх кантактаў. Кажа, што з імі перастаў размаўляць яшчэ раней, чым з мамай.
— Калі я ажаніўся другі раз, мы з цяперашняй жонкай не захацелі рабіць вялікае вяселле і нікога не паклікалі на нашае свята. Як выявілася пазней, гэтым я пакрыўдзіў іх усіх. Тады я вырашыў, што калі яны не хочуць проста за мяне парадавацца, а хочуць з мяне нешта займець, то такія сваякі мне не патрэбныя, — упэўнены Арцём. — Не магу сказаць, што мы і да гэтага неяк блізка адно з адным стасаваліся — сям’я ў нас вялікая, братоў і сясцёр стрыечных у мяне каля 20, — але цяпер наогул ніхто ні па кім не пакутуе, ніхто нікому не піша і не тэлефануе. Гісторыя пра вялікую і дружную сям’ю аказалася поўнай лухтой — прынамсі, для мяне.
Сямейныя адносіны могуць быць далёкія ад ідэальных. «Люстэрка» хоча зняць табу з гэтай тэмы і расказвае ў тым ліку пра няпростыя дзіцячыя і бацькоўскія гісторыі. Мы верым, што такія матэрыялы здольныя падтрымаць тых, хто рос у нездаровай атмасферы, паказаць, што вы не самотныя, і дадаць сіл для пераменаў.
Дапамажыце рэдакцыі працаваць далей
Станьце патронам «Люстэрка» — журналісцкага праекта, якому вы дапамагаеце заставацца незалежным. Ахвяраваць любую суму можна хутка і бяспечна праз сэрвіс Donorbox.
Усё пра бяспеку і адказы на іншыя пытанні вы можаце даведацца па спасылцы.
